Lief Damesmeisje,
Al langer dan een week ben ik bezig met deze blog. In gedachten dan.
Want griep en corona, of allebei, gooiden de hele tijd roet in het eten.
Het zit namelijk zo, Damesmeisje.

Ook dit Damesmeisje heeft natuurlijk haar goede voornemens. Maar daar heeft ze nu even geen tijd voor, er is iets anders dat aandacht nodig heeft. A big thing, want afgelopen week werd duidelijk: onze geliefde Wadden hebben voor veel partijen geen prioriteit. Van de twintig fracties waren er woensdag tijdens de discussie over de rechten van het Wad maar 6 vertegenwoordigd: D66, SP, PvdA, GroenLinks, de Partij voor de Dieren en de VVD. Hoe de andere partijen in deze discussie staan is onbekend. Het is meer dan teleurstellend. Laten we dat in ons achterhoofd houden als we gaan stemmen, lief Damesmeisje!

Ondertussen…iets verder weg in het Hoge Noorden…

Met z’n tweeëntwintigen, 19 vrouwen en 3 mannen, liggen we op onze handdoek in een grote cirkel in het hart van de buitendijkse terp. Terwijl ik op mijn rug een pittige yogahouding probeer vol te houden kijk ik omhoog. Het is even na vijf uur in de ochtend, ‘t is behoorlijk fris, de lucht zit dicht. ‘Laten we de zonnegroet doen’, zegt de yogadocente, ‘eens kijken of ‘t helpt’. 44 armen gaan gestrekt de lucht is, de tenen reikend.   De wolk schuift weg, zonnestralen omarmen en verwarmen ons, leeuweriken stijgen op en jubelen het uit.

Het is een magisch, ontroerend moment. Net zo ontroerend zijn de bejaarde mannen van het shantykoor van Blije, die uit volle borst hartstochtelijk zingen over hun liefde voor het wad en het buitendijkse land. Of ‘s avonds, bij het ondergaan van de zon, de vele dorpelingen die op kleedjes en strobalen gezeten gezamenlijk afscheid nemen van een bijzondere dag, de opening van hun Terp fan de Takomst.

Hoe vaak zal ik hier al geweest zijn in de loop der jaren? In de beginjaren reikhalzend kijkend naar een mysterieus ogend gebied waar je nauwelijks in kon. Door mijn toenemende betrokkenheid bij het project, ging die wereld heel langzaam voor me open. Altijd, wind, regen, hitte, zomer, winter, springvloed, eb, werkelijk altijd benam de schoonheid van water en land me de adem. Alles dichtbij en om me heen, en toch altijd even mysterieus.

Later die dag, in de Sint Nicolaaskerk, gaat een tipje van de sluier. In een gesprek over de toekomst van het gebied spreekt Kirsten van Santen, schrijfster van het recent verschenen boek Water pakken. Zij had de Terp onlangs bezocht en refereert aan de Britse schrijver David Mitchell, auteur van onder meer Utopia Avenue en Wolkenatlas, onlangs geportretteerd in de Volkskrant. Hij vertelde over zijn woonplaats in West-Cork, een schiereiland van ongeveer twintig kilometer lengte, Sheep’s Head, linksonder in een uithoekje van Ierland. ‘Het is een plek die hij een ‘thin place’ noemt, een oude Keltische term voor plekken waar de afstand tussen hemel en aarde wegvalt, waar een andere dimensie ineens binnen handbereik lijkt te liggen. Volgens een oud Keltisch gezegde zijn hemel en aarde slechts drie voet van elkaar verwijderd, maar op dunne plekken is die afstand veel kleiner. Mitchell zegt over Sheep’s Head: “Je voelt er het membraan, of de muur, tussen deze wereld en een andere wereld.’’ Een plek waar je voelt, zonder spiritueel of zweverig te zijn, dat er ‘meer’ is.

Thin places zijn dungezaaid en vaak liggen ze aan de kust. Kirsten van Santen somt een rijtje op, van boekwinkel tot grote delen van Terschelling en bijna de hele Waddenzee. In mijn rijtje hoort De Nieuwe Ooster thuis, de kleine begraafplaats Huis te Vraag in Amsterdam, het huisje van mijn Indiase vriendin, gebouwd bovenop de resten van een oeroude tempel in de Himalaya, en misschien ook wel onze Knaus caravan en mijn eigen tuin.

De Terp fan de Takomst staat met stip bovenaan. Een tussengebied tussen water en land, waar je bij voorkeur in je eentje of met z’n twee naar toe moet gaan, lopend, je gedachten en verlangens de vrije loop latend, los van de wereld en alles en iedereen. Om steeds weer opnieuw naar toe te gaan, om je steeds weer te verbazen, in de wetenschap dat dit de mooiste, stilste, donkerste plek van Nederland is.

Niet zo lang geleden wandelden de Gewone Jongen en ik in de omgeving van Pingjum. Een klein dorp aan de weg naar Harlingen. De omgeving daar heet de Pingjumer Gulden Halsband, naar een binnendijk die het dorp ooit beschermde tegen het water van de Marne, een oude zeearm van de Waddenzee.

Een historische dorpskern, leuke huizen, en overal is de invloed merkbaar van Randstedelingen die hier, vlakbij de Afsluitdijk, zijn neergestreken. Pittoresk, een onverwacht leuke plek om te wonen. Het dorp weet zich aan alle kanten omringd door heel veel bouwland, in de verte is er zicht op de zeedijk. Uitgestrekt groen van weilanden, strak geploegde aardappelvelden, maisplantjes die net zijn aangeplant, hier en daar doorkruist door slootjes en betonnen boerenpaden.

De zon schijnt, een mild briesje, Friesland op z’n mooist. Zoals gewoonlijk loop ik vooral naar beneden te kijken, naar alles wat groeit en bloeit in de bermen. Maar al rondkijkend bekruipt me heel langzaam een rotgevoel. Waar zijn de bijen? De vlinders? De andere insecten? De eenden? De meerkoeten? De zwanen? De weidevogels? De leeuweriken? De wilde bloemen? Het is erger dan erg. De Gewone Jongen en ik kijken uit over een gebied waar niets meer beweegt of bestaansrecht lijkt te hebben, behalve de mens, auto’s en fietsen.

Is dat ons veelgeprezen boerenland, het land waar iedereen zich nu zo druk over maakt? Ik denk aan de boeren, die grote zorgen hebben over hun werk, hun gezinnen, hun boerderijen, hun dieren, hun land. Ze worden niet begrepen, vinden ze, ze worden harder aangepakt dan andere vervuilende bedrijven. Ze zijn, kortom, boos, en iedereen zal het weten. Nauwelijks een invoelend woord over waar veel mensen zich grote zorgen over maken en waar het uiteindelijk om gaat: onze natuur gaat naar de bliksem, wat zouden zíj daaraan kunnen doen?

Ik denk aan de minister die de taak heeft om hard in te grijpen, want anders gaat het fout. Ze recht haar rug, komt met een nieuwe kaart, een bom slaat in. Politici buitelen over elkaar heen, posities worden betrokken of verlaten, er wordt naar elkaar gewezen of het probleem wordt ontkend. Nauwelijks een woord richting al die andere vervuilende bedrijven, terwijl ook zíj debet zijn aan het probleem, net als die andere grote vervuiler, wijzelf.

Ik ben een Weegschaal, die moeilijk kan besluiten. Maar die gelukkig als positieve tegenkant altijd alles van twee kanten bekijkt. Ook nu doe ik dus mijn best om me in te leven in de twee kijvende partijen. Het gebeurt me niet vaak, maar dit keer laat mijn relativerende vermogen me in de steek. Ik voel me onmachtig en boos, want ik zie weinig oprechte bedoeling om er sámen uit te komen. Maar, zoals schrijfster Karen Armstrong zegt in een interview in Trouw: ‘Met woede alleen kom je niet ver. Het is niet genoeg. Bovendien vervreemdt het mensen van elkaar. We hebben ontvankelijkheid nodig om ons open te stellen voor de natuur en niet dat we andere mensen aanvallen. We houden ons niet aan de ‘gouden regel’, eerst aan anderen denken en dan pas aan onszelf’.

Het zal niet helpen, de boerenprotesten, het blokkeren van snelwegen, het naar elkaar wijzen, het verkondigen van halve waarheden, het ontzien van de grote bedrijven, onze niet in te tomen vakantiedrift: we moeten allemaal een stap terug, we moeten terug naar een natuur zoals de Engelse dichter William Wordsworth ooit beschreef:

‘Er was een tijd dat weide, bos en beek

De aarde en alles wat ik zag

Mij leek gekleed in een hemels licht

De glorie en de frisheid van een droom’

Want wat ik zag is te erg voor woorden: natuur, zo dood als een pier.

Je hebt Nes op Ameland en Nes in de gemeente Noardeast-Fryslân. Een grotere tegensteling is niet denkbaar. Het dorp op het eiland ligt vlakbij de aanlegplek van de veerboot, het is er altijd druk met toeristen. Het dorp aan de vastewal ligt aan het einde van Nederland. Achter de hoge zeedijk, aan de Waddenkust, stil en verlaten. Er is een tuincentrum, waar je in het voorjaar viooltjes kan krijgen in elke kleur die je maar wilt. En er zijn twee kerken, het ene middeleeuws, op een terpje middenin het dorp. Het andere aan de rand van Nes stamt uit 1925, stijl Amsterdamse school.

De oorspronkelijke naam De Hoeksteen bestaat niet meer. In 2018 is deze kerk volledig omgebouwd tot een locatie voor culturele evenementen, congressen, debatten, van rouw tot trouw. Een duurzame onderneming is de bedoeling, zonder winstoogmerk. Hier moet ik zijn om iemand te spreken met een erg volle agenda. ‘Vind je het leuk om as woensdag om 15.00 uur bij de opening van Gaia te zijn in de Theaterkerk Nes’, mailt ze, ‘dan kunnen we elkaar dan even spreken’.

De Gewone Jongen heeft wel zin in een uitje en nietsvermoedend wordt ie meegesleept door het weidse polderland. Bij de Theaterkerk aangekomen blijkt het nog rustig. Na een wandelingetje door het dorp -wat is het hier toch mooi- lopen we tegen drieën naar binnen. De entree komt uit in een kleine langwerpige ruimte. Nieuwsgierig kijk ik rond. Banken, tafels en stoelen, statafels bij de bar, een soort gezellig café met magnifieke plafondschilderingen hoog boven ons hoofd. Langzaam druppelen wat mensen binnen. We drinken een kopje koffie, ik overleg kort met de persoon die ik moet spreken, de artistieke directeur voert het woord en daarna onze nieuwe wethouder cultuur. En dan moeten we het zaaltje uit en gaan door een deur via een trapje omhoog een andere, veel grotere ruimte binnen.

Via een provisorisch trapje stappen we op een donkere, enigszins golvende vloer, aangebracht bovenop de kerkbanken. Maar onze blik gaat onmiddellijk naar boven, recht voor ons. Daar hangt een verlichte wereldbol langzaam draaiend om haar as. De emoties komen onmiddellijk, tranen in mijn ogen, stokkende adem. Wat is dit? Aan de randen van de ruimte staan stoelen en liggen zitzakken. We nemen plaats en kijken zoals astronauten vanuit hun ruimteschip naar onze aarde van een afstand. Het is levensecht, bedrukt met hoge resolutiebeelden van de NASA. Australië schuift langzaam uit beeld. Indonesië verschijnt, India half verdwenen achter de wolken, het Arabisch schiereiland, Afrika. En dan, een hele tijd, alleen maar water. Zo ontzettend veel, dat nu pas binnendringt wat 1 meter zeespiegelstijging betekent. Zuid-Amerika verschijnt, met daarboven Midden-Amerika. Weer water, en dan begint de cyclus weer opnieuw.

Natuurlijk gaan we op zoek naar Nederland. Ons land is niet te zien. En dat niet alleen: heel Europa is nauwelijks vindbaar. Daar ergens bovenin vindt momenteel een oorlog plaats, te dichtbij, we zijn allemaal bang. Deze wereldbol maakt aanschouwelijk dat dit alles ergens in een uithoek gebeurt. Dat er andere continenten zijn, veel groter, veel aanweziger.

Dit is wat kunst vermag. Of het nu gaat om het boek Silent Spring van Rachel Carson is, waar het andere Damesmeisje over vertelt. Of om Gaia van kunstenaar Luke Jerram. Wie denken we eigenlijk wel wie we zijn? Waar zijn we in godsnaam mee bezig?

20220606_112052_150889634672648

Eerst is er het eindeloze groene weidenlandschap, omzoomd door uitbundig bloeiend fluitenkruid, hier en daar een Friese kerktoren, felgele veldjes boterbloemen, soms – als je goed kijkt en geluk hebt – een roedel herten, of een enkele ree. Langzaam, al voortdenderend, verandert het landschap. Het brede treinraam geeft nu zicht op steeds meer bossen en struiken, afgewisseld door dorpjes en steden. Een brede rivier verschijnt en niet veel later dennenbossen met zandpaden en bremstruiken. ‘Schietterrein, levensgevaarlijk’, kilometers lang. Daarna landbouwgrond, gevolgd door de buitenwijken van een grote stad.

Niks aangenamers dan treinen. En ondertussen podcasten.  Ik ben begonnen aan de Bobcast. ‘Over de  meest invloedrijke kunstenaar van de laatste halve eeuw en een raadsel’, zegt Matthijs van Nieuwkerk in de inleiding. In 26 afleveringen maar liefst komt een variëteit mensen aan het woord die diepgaand door Bob Dylan zijn beïnvloed.

Ik hoor daar niet bij. In mijn jeugd was ik te druk met vechten voor mijn plek en drama’s  met jongens. Ik had geen tijd voor de diepzinnige Dylan, mijn  hart was al bezet door de Britse popband de Tremeloes. Een eenzame keuze, soms leek ik de enige fan in Nederland. Dont like twice, I want you, Blowin’ in the wind, natuurlijk ken ik al deze nummers. Maar mijn smaak was middle of the road en bleef dat lang. Dat veranderde ingrijpend toen ik de Gewone Jongen ontmoette. Jackson Browne, John Hiatt, Bruce Springsteen, Neil Young, The Band. Mijn muzikale smaak verbreedde zich enorm, ik begreep toen pas echt waar het in de muziek om ging. Door de Gewone Jongen werd ik ook bassist en speelde jarenlang in een bandje dat zelden optrad, maar what the heck, ik speelde!

Nu luister ik dus naar de Bobcast en het voelt als een ontdekking. De bevlogen verhalen zijn meeslepend.  Vaak slaat een nummer in als een bom, er wordt kilometers omgereden om een eerste plaatje te kopen, er wordt acuut besloten om ook popartiest te worden, of tekstschrijver, of dichter. Voor de een is het de muziek, voor de ander de teksten. Dylan verschuilt zich ondertussen in die verhalen als een ongrijpbare mysticus, de man die nooit iets uitlegt. De croniqueur van Amerika, de veelzijdige, de romanticus, de trooster, de grote inspirator.

Opvallend vaak zijn de vertellers jonge artiesten die niet met Dylan opgroeiden. Vrijwel allemaal zijn het mannen en het is hun vaders platenkast die de weg wees. Moeders komen nauwelijks voor in de podcast. Maar dan is er Cato van Dijck, zangeres van My Baby. Of ze even een nummertje wil zingen. Ze kiest voor het indringende Masters of War: https://youtu.be/D-sJG1nev6Q.  Tot mijn schande moet ik bekennen dat ik dit nummer tot een paar weken geleden niet kende. In een artikel over de oorlog in Oekraïne verwees iemand er naar. Ik zocht het op, was diep onder de indruk van de actualiteit van de tekst en schreef en borduurde erover in een brief aan het andere Damesmeisje. Dylan  schreef het nummer notabene  toen ie pas 20 was. Het is bitter te moeten constateren dat er in de bijna 50 jaar daarna nog helemaal niets is veranderd. Zoals gewoonlijk is de cover mooier dan het origineel, maar dat bewijst alleen maar wat een geniale liedjesschrijver Dylan is. De man won niet voor niets de Nobelprijs voor literatuur.

En als jullie dan toch bezig zijn, kijk en luister vervolgens naar I shall be released van mijn geliefde Tremeloes: https://youtu.be/h2QZpq0Hsnc. Zij waren toen al into Bob en ik wist het niet eens.

 

 

Terwijl de lieve vriendin uit Bolsward en ik een video-overleg hebben met iemand van het Waddenfonds gaat mijn mobiel. Geen tijd, de materie is tè ingewikkeld, het gaat om geld voor de Terp, één ding tegelijk.  Na afloop praten we nog even telefonisch na over hoe we het vonden gaan en of er nog aktie nodig is. Weer vraagt mijn mobiel om aandacht, weer negeer ik het. Niet veel later check ik wie me belde: de voorzitter van Dorpsbelang. ‘Wat denk je wat’, valt ze vrolijk met de deur in huis, ‘we zijn genomineerd voor de Gouden Piramide’. Voor de tweede keer in mijn leven sta ik paf over hetzelfde onderwerp. Natuurlijk, we hadden De Terp fan de Takomst zelf aangemeld en ik wist ook dat in deze week de beslissing zou vallen. En toch was ik er niet op voorbereid, net als de vorige keer, in 2014,  toen De Nieuwe Ooster meedingde naar deze rijksprijs ‘voor inspirerend opdrachtgeverschap in de architectuur en gebiedsontwikkeling’. Juist vanwege toen dacht ik dat we dit keer geen kans maakten. Zo’n klein, bescheiden project, in zo’n klein dorp in het Nederlandse hoge noorden. Hoe kunnen we het ooit opnemen tegen al die grote architectenbureau’s en dure projectontwikkelaars? Maar De Nieuwe Ooster was destijds ook een buitenbeentje en won toch. Kennelijk houden ze daar wel van, daar bij de Gouden Piramide.

Niet veel later verschijnt het officiële persbericht. Er zijn 5 genomineerden, gekozen uit 36 aanmeldingen. Ons dorp moet het onder meer opnemen tegen de Stichting Nederlands Auschwitz Comité met het Nationaal Holocaust Namenmonument! Je zou er bijna bij stil vallen. Zo niet de jury. Die vindt dat met onze Terp en de omliggende kweldernatuur een spannende plek is ontstaan waar de werking van het getij zichtbaar en voelbaar is. Een referentie aan het verleden en tegelijk een appèl voor een toekomst waarin we weer moeten leren leven met het water. En ze zijn geïmponeerd door het feit dat het ons gelukt is om te bouwen in het natuurgebied van de Waddenzee, Unesco Wereld Erfgoed. Een prestatie op zich.

Waar een klein dorp groot in kan zijn! Op 31 mei komt de jury op bezoek. Het is middenin het broedseizoen, verboden gebied, maar in het bijzijn van iemand van natuurorganisatie It Fryske Gea mag het wèl. Nog 1,5 maand en het zindert al van de activiteiten hier. Want de ontvangst zal zijn als het dorp, letterlijk en figuurlijk down to earth. En dan is het wachten, tot 13 oktober. Dan gaan we naar Den Haag en horen we wie heeft gewonnen. Het is bijna niet voor te stellen dat de prijs naar onze kleine dorpsgemeenschap zal gaan, maar nu we zover gekomen zijn willen we wat de website van de Gouden Piramide belooft: die speciaal ontworpen trofee, die € 75.000 prijzengeld en vooral: eeuwige roem!

Zie ook:

Gouden Piramide – Klein

 

 

 

 

 

 

Het laat me niet los. De foto van de weerloze hand, de arm nog warm omhuld door een donkerblauwe mouw, vuil van de aarde waar de vingers zich misschien in hebben vastgegrepen. Twee van de zichtbare vingernagels doen zich gelden. Ze zijn vuurrood gelakt, lang en mooi van vorm. Waar was deze vrouw naar op weg, toen ze werd neergemaaid door bruut geweld? Wilde ze gewoon het gevoel blijven houden dat goed voor jezelf zorgen belangrijk is, ook al staat de wereld om je heen in brand? Was het misschien een vlammend protest tegen de barbaarsheid van een invallend buurleger, waar niemand om heeft gevraagd? Of snelde ze zich naar haar geliefde, die meevecht aan de andere kant, de kant van haar land, en wilde ze zich daar gewoon mooi voor maken?

We zullen het nooit weten.

De foto staat symbool voor alle vreselijke dingen die nu in de Oekraïne gebeuren. Maar voor mij gaat de foto ook over  mijn eigen machteloosheid. Ik zou haar hand willen beetpakken, de kou door wrijven willen verhelpen, haar vragen wat we kunnen doen om haar te helpen. Maar ze is dood, haar leven is in een enkel moment door iemand anders beëindigd. Volkomen zinloos.

Je weet dat dingen zo kunnen gaan, maar soms grijpt de werkelijkheid hard naar de keel. De meeste mensen deugen, schreef Rutger Bregman, een mening die ik altijd onderschreef. Vandaag heb ik grote twijfels.

 

De overkapte aanhangwagen schommelt hevig heen en weer over de onregelmatige ondergrond. Wij, een aantal volwassenen en kinderen, zitten ongemakkelijk op smalle houten banken tegenover elkaar. Door de grote ramen rondom is een volmaakt uitzicht op het buitendijks gebied, de zon zet een deel in een goudgele gloed. Dan stopt de tractor die het geheel trekt voor een metalen hek. De boer/bestuurder stapt uit, opent het hek, stapt weer in en rijdt door het hek. Om vervolgens weer te stoppen, uit te stappen, het hek weer achter zich dicht te doen. Dat alles gebeurt nog zo’n drie keer, onder belangstellend en grinnikend toezicht vanuit   de aanhangwagen. Ondertussen, al rijdend, vertelt de bestuurder ons vanaf de tractor via een ingenieuze intercominstallatie over de geschiedenis van het gebied. Half in het Fries, dat wel, maar we begrijpen allemaal wat ie bedoelt. Aangekomen bij een oude verlaten bunker moeten we eruit. Lachend haalt de bestuurder een grote fles kruidenbitter tevoorschijn en laat kleine glaasjes rondgaan. Als we terugrijden, hekken open, hekken dicht, stijgt de stemming naar een hoogtepunt. Zelden hadden we zo’n genoeglijke middag.

Voorbije glorie. De eigenzinnige tractorbestuurder is met pensioen en heeft zijn nering verkocht. Ik moet aan hem denken terwijl ik luister naar een goedgebekte Rotterdamse, die een bevriend echtpaar toespreekt bij de opening van de nieuwe nering: Kunstwerf Het Lage Noorden.  Net als het andere Damesmeisje, en daarvoor De Gewone jongen en ik, voelden en zagen man en vrouw twee jaar geleden de magie van het gebied, het bijzondere licht, de verstilde sfeer, de vergezichten, de zwermen vogels. Ze waagden de sprong en met weinig middelen maakten ze een uiterst smaakvolle en inspirerende plek, ‘waar je je als kunstenaar terug kan trekken voor onderzoek, verdieping en experiment’.

Het afschuwelijke gebeuren met die megalomane mensenhater is even heel ver weg, als het andere Damesmeisje en ik ons voorstellen hoe het zou zijn als deze fantastische plek van ons zou zijn. Wat zouden we niet allemaal kunnen bedenken en doen. Die grote tentoonstellingsruimte vraagt om een caravan, vinden we. En we zouden allebei wel in een van die idyllische schrijfhutten willen bivakkeren. Maar what the heck, we hebben allebei zelf allang zo’n mooie plek! Alleen die prachtige logeerkamers hier, en dat gezellige uitnodigende restaurant, wie wil hier nou niet een keer verblijven? Ga dus voor een goeie overnachtingsplek naar Het Lage Noorden in Marrum. En vergeet niet even de kleine schaapskudde aan te roepen, zij houden wél van mensen.

Tja, het andere Damesmeisje heeft het in haar laatste blog over gastvrijheid en het redden van afgeschreven oude legkippen. Dit Damesmeisje echter kijkt sinds begin nieuwjaar met heel andere ogen naar elke oproep tot doneren. Mijn goede voornemen voor 2022 is een beter rentmeester zijn, met meer liefdevolle aandacht voor huis, omgeving, de wereld. Ik had nog niet besloten dat ook het geven van donaties hier onder valt, toen een lezersbrief in Trouw me wees op www.doneereffectief.nl.

Maar niets op deze website kwam me bekend voor, dus ik stuurde een mail.  ‘Het lijken me allemaal goede doelen die jullie noemen, en het is fijn dat er onderzoek naar is gedaan. Maar ik herken geen enkel doel, waar je in Nederland veel over hoort, of waar ik zelf al aan geef. Goede doelen die toch wat dichter bij huis liggen, dan grote internationale instituten, waar je nauwelijks wat over hoort. Hoe ziet u dat? Ben ik nou te narrowminded, herkent u deze vorm van kritiek, of liggen die bekende doelen buiten jullie blikveld?’

De volgende ochtend werd ik tot mijn verrassing gebeld door iemand van de organisatie. Er volgde een inspirerend gesprek, waarna ik via mail en post voorzien werd van allerlei lezenswaardig materiaal. Het boekje ‘Doing Good Better’; een  Trouw-interview met de Vlaamse ethicus en filosoof Stijn Bruers en een artikel van Rutger Bregman in de Correspondent.

Ik worstelde me door het boekje heen (in het Engels met een overload aan statistieken), las de artikelen en was overtuigd. De kern: geven doe je uit emotionele geraaktheid, uit een goed hart, niet uit rationele berekening. Je hoeft maar te denken aan die afgedankte legkippen of de hartverscheurende beelden van ondervoede kinderen en je weet dat dit waar is. Maar we worstelen ook allemaal met de vraag of gedoneerd geld ook ècht goed wordt besteed. Die vraag en de ontdekking dat hier nauwelijks onderzoek naar werd gedaan, was de aanleiding tot de oprichting van organisaties als Give Well en Animal Charity Evaluators. Zij doen wèl gegrond onderzoek en weten daardoor precies welke goede doelen het meest effectief zijn om aan te doneren. Want sommige goede doelen blijken wel 100 keer effectiever dan andere die aan dezelfde problematiek werken.

Word een effectief altruïst, is de oproep. Gebruik je verstand om vanuit je hart te geven. Want je hebt maar een beperkt budget, dus je moet zo goed mogelijk kiezen. Waar kan je geld het grootste verschil maken? Geef je geld voor die ene blindegeleidehond of voorkom je met hetzelfde bedrag dat 1.000 kinderen in Afrika blind worden?

Goed rentmeesterschap vraagt om stelling nemen. Tijd vrijmaken om me in te lezen in de voorgestelde goede doelen van Geef Effectief. En vervolgens keuzes maken. Als rechtgeaarde Weegschaal niet de gemakkelijkste stap. Misschien helpt het advies van de filosoof: maak 3 potjes, eentje voor jezelf (vrijwel altijd overbodig, denk ik dan), eentje voor zaken waar je emotioneel bij betrokken bent (in mijn geval niet de legkip, maar de uitvaartbranche) en eentje voor rationele keuzes. Dat betekent schrappen, opnieuw kiezen, en doorvertellen. Dat laatste heb ik bij deze gedaan.

Een tijd geleden gaf het andere Damesmeisje me een boek cadeau met de titel ‘Drinkbare rivieren’ van Li An Phoa. Een boek over een zoektocht langs grote rivieren, over verstoorde ecosystemen en de diepe verbondenheid tussen alles wat leeft. ‘Wat voor relatie heb jij met de Maas’, vroeg ze me in de begeleidende brief. Een onverwachte, maar terechte vraag, want deze rivier stroomt vlak langs het dorp uit mijn jeugd. Zover ging mijn kennis dus wel. Maar verder weet ik opvallend weinig over het gebied waar ik ben opgegroeid. Er zijn herinneringen aan korenvelden vol margrieten, korenbloemen, klaprozen en wilde viooltjes. Altijd het geluid van leeuwerikken op weg naar de bushalte in het naburige dorp. De mooie witte dorpskerk, het grote klooster,  vlakbij het Julianakanaal en het Vinkenbeekje, waar mijn Jongere Zus altijd over vertelt. Als Wikipedia het heeft over het nabijgelegen eeuwenoude Sterrebos, dan val ik stil. Geen idee waar dat ligt. Tot dit weekend in het NOS-journaal. De tegenwoordige eigenaar van het Sterrebos is VDL NedCar automobielfabriek, en ze willen uitbreiden. Alweer een aanslag op het idyllische landschap en dorp van mijn jeugd.  Want dat is inmiddels ingesloten door bedrijventerreinen, de snelweg A2 en diezelfde VDL NedCar automobielfabriek. Aktievoerders hebben zich in de bomen verschanst, de politie heeft het kleine bos inmiddels met dranghekken omringd. Is er daar niet al genoeg verpest?

Diezelfde avond denk ik hieraan terug, als ik luister naar de aangrijpende woorden van Tall Oak, de stamoudste  van de Wampanaog. Zijn Indianenstam woonden al duizenden jaren in de omgeving van Plymouth, Massachusetts, toen het schip de Mayflower zo’n 400 jaar geleden aanlegde. Aan boord waren 102 Engelse kolonisten, die in Amerika een nieuw leven wilden beginnen, vrij van religieuze vervolging. Zij staan inmiddels bekend als de Pilgrim Fathers, de stichters van Amerika. Veel inwoners van de VS zijn er trots op dat zij een voorouder kunnen aanwijzen die nog met de Mayflower meevoer. Maar de afstammelingen van de Wampanaog kijken heel anders naar dat verleden. Zij hielpen de kolonisten te overleven in de eerste tijd, maar toen die groep groeide in aantal, eiste ze meer land en ging al spoedig domineren. Het leidde tot de bloedige King Philip’s war. Honderden Wampanaog werden afgeslacht, waaronder veel vrouwen en kinderen. Maar op de herdenkingssteen diep in het bos staan alleen de namen vermeld van de moedige kolonisten die dat deden. Tall Oak vertelt: ‘Waar onrecht is, zijn er naast slachtoffers altijd mensen die er baat bij hebben. Terrorisme begon niet op 9/11, maar in 1620. Want wat mijn volk is aangedaan valt onder de definitie van terrorisme. Amerika is geen groots land en zal het ook nooit worden, zolang het weigert om lering te trekken uit de geschiedenis. Er is hier in 1920 een waardesysteem geïnstalleerd waarbij winsten zwaarder wegen dan mensen. Profits before people. Dat waardesysteem moet op de schop, anders zal er nooit iets verbeteren.’

Het ene bos is natuurlijk het andere niet. Maar ook in het Sterrebos gaat het om hetzelfde principe. Gaat de uitbreiding van NedCar ten koste van eeuwenoude bomen, of hebben we eindelijk onze les geleerd en kiezen we voor het behoud van onze schaarse natuur? Gezien de dreigende taal van burgemeester en politie vrees ik het eerste. Dit jaar ga ik met Jongere Zus op zoek naar onze roots in Midden Limburg. Hopelijk ben ik niet te laat en kan ik met eigen ogen het Sterrebos voor het eerst bewust aanschouwen.

 

Nieuwsblad NO Friesland 21-1-2022

 

 

SSN 12-1-2022

 

 

Terwijl het andere Damesmeisje op de oude dijk haar hoofd moet breken over allerlei onafgemaakte keukenbesognes staat ook de keuken in Blije in de spotlights. Het is een originele roestvrijstalen werkbank van Bulthaup, een exemplaar ervan is vanwege het bijzondere design te vinden in het MOMA in New York. Een keuken om verliefd op te worden en verknocht aan te raken. Maar ook: met een gaskookplaat, en dat is niet meer van deze tijd. Daar moeten we vanaf.

En wat doet een Damesmeisje dan? Googelen op internet, op zoek naar een inductiekookplaat, net als iedereen tegenwoordig. Maar een plaat in de juiste maat is nergens te vinden. In arremoede het hoofd gebogen, tot een advertentie in de Leeuwarder Courant om aandacht vraagt. ‘Koken met een stekker’ luidt de kop. Het is een lofrede op de inductiekookplaat, met de belofte dat er voor iedere kok een juiste kookplaat in huis is. En dat niet alleen, ze komen naar je toe. Eerst een adviesgesprek aan huis en daarna een geheel verzorgde installatie. Als dat geen service is -en slim inspelen op de gesloten winkels overal-!

Meteen een afspraak gemaakt en het werkblad een extra goed sopje gegeven. Onze adviseur is keurig op tijd. Vakkundig bekijkt hij de keuken, hij inspecteert de stoppenkasten, werpt ondertussen nog even een kennersblik op de verzameling oude auto’s in de deel, en gaat er dan eens goed voor zitten met een glaasje water. Allereerst: er moet een 380 aansluiting komen, in de bijkeuken en dan doorgetrokken naar de keuken. Vervolgens moet de gasplaat eruit en een inductiekookplaat erin. Hij kijkt op zijn Ipad wat mogelijk is. Nou, niet veel blijkt dan. De maat voor onze geliefde keuken blijkt niet meer te bestaan. De economische groei zet werkelijk overal in door. De enige oplossing: zaag erin, gat groter maken, randen netjes weg laten werken. De financiële teller stijgt mee met elke aanpassing. Het wordt steeds bedenkelijker, wat blijft er over van het originele van onze mooie werkbank? Maar ja, het klimaat, we moeten toch niet zeuren, offers moeten worden gebracht.

De vakman ziet onze twijfel en gooit nog wat olie op het vuur. Hij vraagt of we wel weten wat we besparen per jaar als we over gaan op electrisch koken? We hebben geen idee, maar hij heeft het antwoord natuurlijk allang paraat: € 50 per jaar, iets meer dan € 4 per maand. Uitgaande van elke dag koken, nou ja. Dat doet de deur dicht, daarvoor gaan we onze prachtige keuken toch niet vernachelen, zeggen we voorzichtig vragend. Onze adviseur snapt onze verknochtheid, hij heeft duidelijk smaak, en doet een nieuwe suggestie. Als je echt niet meer wilt koken op gas, en je wilt deze aanpassingen van pak hem beet € 2.000 niet, dan leg je toch gewoon een houten plank over de gasplaat? Een losse electrische kookplaat er bovenop en klaar ben je.

Als goede vrienden zwaaien we de man uit. Hij heeft ons erg aan het denken gezet. En dat allemaal over een onderwerp dat niet eens mijn interesse heeft. Ja, wel het klimaat natuurlijk, maar dit Damesmeisje houdt helemaal niet van koken. Daar heeft ze namelijk de Gewone Jongen en het andere Damesmeisje voor.

SURVIVAL

Terwijl het andere Damesmeisje met de Geliefde door de modder kruipt, was ook dit Damesmeisje bezig met een survival tocht. Het zou een simpel wandelingetje zijn, samen met de lieve vriendin uit Bolsward. Gewoon, ff frisse neus halen en samen het oude jaar uit luiden. De lieve vriendin is zoals altijd uiterst praktisch: ze heeft een rugzak met daarin bordjes, glazen, bestek, alles keurig opgeborgen. Mijn rugzak is er niks bij, maar daar zit wel een klein flesje witte wijn in opgeborgen en een klein kadootje voor het nieuwe jaar. We maken een rondwandeling vanuit Hartwert, een klein dorpje vlakbij Bolsward. Ontstaan op een terp langs een slenk van de Middelzee, was het ooit een dorp met groot aanzien. Dat kwam door het Klooster Bloemkamp, het op een na grootste klooster van Friesland. Nu is daar niets meer van te vinden, behalve een lichte glooiing in het landschap.

Het is regenachtig weer en het waait ontzettend hard. Gezeten op plastic tasjes op een viezig bankje vol korstmossen openen we onze rugzakken. Voor we het weten zeilen tasjes, plastic glaasjes en de routebeschrijving door de lucht. Terwijl ik er hard achteraan ren passeert voor de tweede keer een auto van de gemeente Sûdwest-Fryslân. De bestuurder kijkt verbaasd om, wat doen die twee vrouwen op dat bankje in dit rotweer?

Als de broodjes op zijn en het flesje witte wijn leeg, wandelen we nogal rozig verder, op zoek  naar routepaal 67. Halverwege treffen we in een tuinhuisje bij een grote boerderij een prachtige maquette met uitleg over klooster Bloemkamp. Oude verweerde kloostermoppen liggen buiten opgestapeld als bewijs dat we op historische grond staat. Ook bij de volgende boerderij kijken we onze ogen uit: de deel vrijwel volledig ingestort, een hoog staketsel steekt nog overeind in de lucht, overal roestig afval, oude auto’s. Een pinkend lichtje bewijst dat er toch nog iemand woont in deze bouwval.

Dan lopen we vast, het betonnen rijpad eindigt in grote vette kluiten modder, hier is het alleen nog maar landbouwgrond. Wil een dwarse boer niet dat we verder lopen? Of hebben we iets over het hoofd gezien? We lopen wat heen en weer op zoek naar een verwijzing. Daar is de bouwval weer, het tuinhuisje, en even later nog een keer. De lieve vriendin uit Bolsward spreekt het verlossende woord: we moeten van het pad af het weiland in. De lucht wordt steeds dreigender, de wind waait steeds harder. Niet veel later vinden we routepaal 67, en dan blijkt het nog maar een eindje naar de auto.

Moe maar uiterst voldaan drinken we niet veel later een kopje thee als afsluiting.

Het was maar 5,6 kilometer, maar het leek zeker het dubbele.

Slecht weer, tegenwind, verkeerde afslagen, het lijkt 2021 wel.

Maar één ding is zeker: onze lijven en harten zijn warm.

Rituelen

Ons jaarlijkse Damesmeisjes kerstdiner is als vanouds. Ik dek de feestelijke tafel met een op maat gemaakt wit tafelkleed van damast, met daarop ons zelf ontworpen Kerstservies, de kandelaars aan, waxinelichtjes, bijpassende servies en intrigerende kadootjes onder het kleine witte kerstboompje. Het andere Damesmeisje is de keukenprinses. Hoe ze het voor elkaar speelt in al die drukte van verbouwingen en verdwenen klusjesmannen is me zoals altijd een raadsel. In het piepkleine keukentje bakt ze van bloem met gips lekkere pannenkoekjes, maakt een smakelijk smeerseltje van pistachnoten en feta, met als voorafje een spinaziepaddestoelensoep en mozarella met tomaten. Marie ligt als altijd in de weg, uitgestrekt op de bank. Ondertussen praten we honderduit, om tegen enen uitgeput in elkaar te storten. Provisorisch doen we de afwas, het boompje wordt weer afgetuigd, de beschreven borden opgeborgen. De kou dringt langzamerhand ons kleine huis op wielen binnen. We kruipen diep weg onder de dekbedden, met extra sprei en omslagdoeken.

Het andere Damesmeisje is nog diep in slaap, als ik in de vroege ochtend het deurtje van de Knaus opendoe. Samen met Marie kijk ik uit over een betoverende wereld. In de verte, bij Berltsum, een zweempje rood van de opkomende zon. Aan de andere kant, richting de boerderij van de beheerder, een volle maan hoog boven een wit knisperende tuin. De hond kan haar geluk niet op, ze springt uitgelaten om me heen. Het wandelingetje in het dorp is van een verblindende schoonheid.

Wat een geluk, denk ik zoals altijd, als ik terug rijd naar Blije nadat we afscheid van elkaar hebben genomen. Wat een geluk dat we dit hebben. Deze omgeving, onze woonplekken, elkaar. Thuis berg ik onze Kerstspullen netjes op in een speciaal kratje. Bovenop twee nieuwe kerstballen: een stoere groene tractor en een lievig stenen engeltje , maar wel met gebalde opgeheven vuist. Ook een vast ritueel, maar dit keer bijna inwisselbaar. Want rara, voor wie was wat?

 

9 december 2021

Sinds ergens dit jaar ben ik bestuurslid bij de VPTZ, Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg. Een ingewikkelde naam voor een goed initiatief. Eigenlijk was het niet de bedoeling. Maar mijn Overbuurvrouw heeft overredingskracht, en vooral het gezellig samenzijn en op en neer rijden met haar naar vergaderingen zag ik wel zitten. De begintijd was onwennig. Netjes notuleerde ik alles wat er zoal gezegd werd, heel wat termen moesten worden uitgelegd. Na een gezamenlijke cursusdag veranderde die afstand. Ik voelde steeds meer betrokkenheid bij dit belangrijke werk, met name bij de vrijwilligers. Veel van hen zijn op leeftijd, vaak vrouw, vaak weduwe. Hun levenservaring maakt dat ze dit werk vol overgave en betrokkenheid doen.  ’s Nachts waken bij een sterfbed, vrijwel altijd van een onbekende, om zo de mantelzorger te ontlasten en wat slaap te gunnen. Dat alles zonder betaling en ook in deze coronatijden. Ga er maar aan staan.

Een attentie met de feestdagen is meer dan terecht, besloot het bestuur. Er werden kadobonnen gekocht en kerstkransen besteld bij de bloemist. Overbuurvrouw en ik zouden ze rondbrengen. Vroeg in de ochtend vertrokken we op een rijtoer door Noordoost Friesland. De eerste adressen waren vlakbij, maar langzaam raakten we steeds meer verzeild in de buitengebieden. Broeksterwald, Ee, Metslawier, alle dorpen kwamen voorbij. Maar interessanter was het inkijkje in de huizen. Een schattig huisje aan een klinkerpad naar de kerk, beschermd dorpsgezicht. Een villa-achtige woning in een groene buitenwijk. Een idyllisch woonboerderijtje temidden van polders, zover het oog reikt. Een simpele, maar vol overgave ingerichte tussenwoning. Overal werden we hartelijk ontvangen, de koffie klaar.

Aan het einde van de ochtend keken Overbuurvrouw en ik elkaar tevreden aan. De klus geklaard, iedereen blij. We hadden samen gedaan wat we van plan waren: een diepe buiging maken voor alle vrijwilligers van de VPTZ Noordoost Friesland. Chapeau!

 

Of ons huis in Blije een Sinterklaastraditie kent?  Het is gebouwd in 1901 als een boerderij waar in de deel koeien werden gehouden. Dat waren er vast niet veel, want de deel is kleiner dan in de meeste boerderijen hier. Een paar maal werd er gewisseld van eigenaar. De voorlaatste eigenaar voor ons vertrok naar een grote boerderij buiten het dorp, hij moest meer ruimte hebben. Toen kwam de Chevroletman, die ruim 30 jaar bezig was om van een krakkemikkig huis een woonboerderij te maken. ‘Ik ken hier elke spijker’, vertelde hij ooit trots. Met grote weemoed verkocht hij het aan ons. Het ging hem zo aan het hart dat ik zelfs vlak voor de verkoop nog aan hem vroeg of hij het wel zeker wist. Als troostprijs leende ik fotoboeken vol met vorderingen in de bouw, scande ze allemaal en maakte er voor hem een filmpje van. Daardoor weten we nu precies hoe de volgorde was in al die verbouwingen. Maar waar de electraleidingen precies allemaal lopen, en waarom het lekt precies in dat ene hoekje, daar moeten we naar gissen, net zoals het andere Damesmeisje dat moet doen op de Oudebiltdijk.

Maar Sinterklaastradities? Inschattend wonen hier al zeker zo’n 43 jaar geen kinderen meer. Nou hoef  je niet persé kind te zijn, om toch te houden van Sinterklaas en zijn Pieten, ook al zijn die tegenwoordig anders van kleur. Behalve hier, in deze contreien, het andere Damesmeisje schreef er al over. Hier doen ze niet aan al die nieuwe fratsen, niet vanwege al dan niet gevoelde compassie voor de zwarte medemens, maar gewoon omdat die lui uit de Randstad het hier niet voor het vertellen moeten hebben.

Ik hou dus wel van Sinterklaas, en zou het liefste weer lootjes willen trekken en een pakjesavond willen hebben. Maar met wie? De Gewone Jongen laat strijk en zet weten dat ie niets heeft met al dat opgelegde commerciële feestgedoe. Daar heeft ie een punt, maar mij gaat het niet om dure cadeau’s, maar om de achterliggende gedachte en pret. Het is al jarenlang een terugkerend dingetje, een klein verdriet. En het resulteert altijd in hetzelfde: dan maar op mijn eigen manier.

Na het boodschappen doen ligt mijn mandje vol met chocoladeletters, een banketstaaf en twee boeken. De letters knoop ik aan elkaar en ook de banketstaaf krijgt een touwtje. De Gewone Jongen komt kijken wat ik aan het doen ben. Voor knopen heeft hij doorgeleerd, dus mijn geknutsel moet over. Niet veel later lopen we door Blije. Het is pikdonker,  het miezert en het is hartstikke koud. Bij het Poolse Gezin dat we afgelopen jaar leerden kennen, hang ik de letters aan de knop van de voordeur, bons op het raampje, waarna we samen hard wegrennen. Bij onze Overburen hang ik de banketstaaf aan een plantenmand.

De boeken deed ik vanochtend in ons beider schoenen. Waarop de Gewone Jongen, zoals gewoonlijk toch blij verrast, zijn kadootje openscheurde. ‘Maak je het jouwe niet open’, vroeg ie nieuwsgierig. Maar dat hoefde eigenlijk niet, ik wist al wat erin zat.

 

In de avond ontvang ik een appje van het andere Damesmeisje. Temidden van een onttakelde keuken ziet ze toch nog kans om haar blog te schrijven. Dat Damesmeisje, ze is onverslaanbaar. Bij haar relaas over de verbouwingsperikelen een foto van de volle maan, schijnend over de Oudebiltdijk. Ik ben verrast, want vlak ervoor stond mijn camera gericht op dezelfde maan, schijnend over het weiland achter ons huis. Een moment heel dicht bij elkaar, zoals zo vaak de laatste tijd.

Deze week hing aan elkaar van allerlei klussen. Overleggen over de terp, het jaarlijkse huisartsenbezoek, poetsen in huis, wandelen, boodschappen doen, klussen in de tuin, een gezellige filmavond bij vlakbije vrienden. Het leven meanderde en ging behendig alle coronadiscussies uit de weg. Geen zin in!

Eén moment stak met kop en schouders uit boven de rest, of liever: één persoon. Jongste Zus deed examen voor haar opleiding tot lifecoach. Geen sinecure, want ze was altijd extreem faalangstig als het gaat om examens doen. Maar dit keer was niets meer zoals het was: oude angsten werden overwonnen, nieuwe kansen voluit omarmd, het geloof in zichzelf verveelvoudigd, het ouderlijk huis definitief losgelaten, eindelijk zichzelf gezocht en gevonden. In één keer geslaagd, ze moest er zelf zachtjes om grinniken toen ze het vertelde. Alsof ze het zelf nog niet helemaal kon geloven.

Maar het is toch echt waar, lieve schat. Je mag jezelf lifecoach noemen, helemaal zelf gedaan, lekker pûh. Wij, zussen en broer, zijn onnoemlijk trots op je.

En Zusje tegen je zeggen, dat durf ik niet meer, die tijden zijn nu echt voorbij.

Huizen -en tuinen- staan natuurlijk niet op zich. Altijd zijn ze ingebed in een groter geheel, het landschap om hen heen. De huizen van de Damesmeisjes staan op nieuw land, op de bodem van een oude zee. Bij de OBD is dat de inmiddels drooggepolderde Middelsee, ooit liep deze zee-inham tot aan Leeuwarden. Hier, in Blije, zijn land en dorp ouder, mogelijk woonden er al enkele eeuwen voor de jaartelling mensen op een terp.

Oudere inwoners van het dorp verhalen over hun relatie met de zee, de Waddenzee. Veel mensen leefden ervan, ze waren jutter en verkochten wat ze vonden aan aangespoelde spullen, vooral hout. In de 1^e helft van de 20^ste eeuw waren veel mannen slikwerker. Met rijsbossen begrensden ze uitgestrekte velden met dammetjes. De zee liet bij het terugtrekken laagjes slib achter. Het was vruchtbaar land, dat de boer zelf mocht houden. Zo ontstonden de huidige zomerpolders, begrensd door een zomerdijk. Het gebied erachter werd ook op deze manier bewerkt, tot het moment dat het rijk besloot te onteigenen. Nog steeds is de onvrede over dit besluit bij de boeren hier voelbaar. Dat op een gegeven moment It Fryske Gea, de natuurorganisatie in Friesland, het buitendijks gebied in beheer kreeg, hielp niet. Boeren en ecologen, het wil maar niet goed samengaan.

Blije werd nog meer van de Waddenzee afgesneden toen de dijken werden verhoogd. Een bijzondere relatie met de zee verdween. Tot 2011. Toen besloot het dorp dat de verloren gegane verbinding moest worden hersteld. ‘We willen weer wonen, leven en werken met de Waddenzee’. Een oud idee, de bouw van een buitendijkse terp, werd van stal gehaald. Er kwam een projectgroep, Joop Mulder (voorheen Oerol, nu Sense of Place) haakte aan, langzaam ontvouwde zich een plan. Er was gedoe over geld, gedoe over de organisatie, gedoe over de vergunningen. Maar het dorp hield hardnekkig vol. Met succes. Volgend jaar wordt de Terp fan de Takomst officieel geopend, maar je kan er nu al heen.

Zoals vandaag, een winderige, koude zondag. Om 10.14 uur krijg ik een appje. ‘Voor de tweede keer in het water dit jaar. Nu al over de twee meter, over een uurtje op z’n hoogst’. We kleden ons warm aan, mutsen op, dikke jassen, en gaan op pad. Het eerste deel van het pad naar de terp is nog redelijk begaanbaar. We halen net de zomerdijk. Daarachter zien we voor onze ogen hoe snel het water stijgt, we kunnen niet verder.

In de verte ligt de Terp middenin het water. Zo moet het vroeger hebben uitgezien, toen ons huis nog niet bestond, en iedereen zich bij hoog water terugtrok op een klein stukje grond.

Net als het andere Damesmeisje ben ik erg geÏnteresseerd in de verhalen die horen bij een huis. Maar in mijn verhalen domineren vooral de tuinen. Ooit, bij mijn ouderlijk huis, hadden de kinderen een eigen tuintje. Het mijne had een stenen beeldje van de Lourdesgrot, met Bernadette op haar knieën, en Maria verheven boven haar. Ik herinner me hoe we als kinderen vroom knielden op het pad naar het beeldje toe. Daarna was de tuin lange tijd een rommeltje, totdat mijn vader tuinarchitect werd en de tuin betegelde. De liefde en interesse voor de natuur werd ons met de paplepel ingegoten door een paar zeer bevlogen leraren op de lagere school. Desondanks had ik vreemd genoeg geen enkele interesse in waar mijn vader precies mee bezig was met zijn eigen tuincentrum in ons dorp. Waarschijnlijk waren mijn ogen als jong pubermeisje gericht op veel interessantere zaken dan groen. Dat was ook zo toen ik op kamers ging wonen in Heerlen, waar mijn enige wapenfeit was dat ik regelmatig het gras maaide voor mijn hospita. Na een paar jaar vertrok ik voor de liefde naar een flat 11 hoog in Amsterdam Noord. Ik begon me los te maken van thuis, ontdekte de wereld en probeerde ondertussen halfslachtig en vrij talentloos een balkontuin aan te leggen. Pas toen we verhuisden naar een nieuwbouwhuis in Purmerend kwam de liefde voor de natuur terug. Mijn eerste tuin, met vallen en opstaan, met kat Poesie in de hoofdrol. Ik begon te schrijven over wat ik zag.

Na een tijd alleen op verschillende plekken te hebben ingewoond kwam er een nieuwe tuin in mijn leven. In Oosthuizen. Toen begon het serieuze werk: ik maakte een tuinontwerp, er kwam een vijver, er werden bomen geplant, tuinboeken werden verslonden. Ik huilde toen we verhuisden. Niet vanwege het huis, maar vanwege het verlies van mijn eerste echte, eigen tuin. Mijn liefde voor tuinieren versterkte zich in Kwadijk. Vele jaren was ik bezig met de aanleg van een heus tuinontwerp. Er kwamen euforische momenten van grote tevredenheid, zó was het precies helemaal goed.

Hier, in tuin nummer 6, vielen ook tranen. Dat was toen ik in het eerste najaar bollen wilde planten en er een hakbijl aan te pas moest komen om een pootgat te maken. Wat was dit voor een rotgrond? Nu, alweer 13 jaar later, heb ik leren leven met een moeilijke tuin. Dat dat zo is, komt door alle bomen rondom. Zo’n 40 in totaal. Een trots bezit, zeker in het begin van de lente en in het najaar, zoals nu. Maar ook een bezit dat maar mondjesmaat zijn schatten laat zien. Terwijl ik duizenden afgevallen bladeren bij elkaar veeg kijk ik rond. Ik zie een donkerrode stokroos, die het dapper volhoudt terwijl zijn soortgenoten allang het loodje hebben gelegd,

een gave stinkzwam die omhoog komt tussen het rottende blad,

de lacecap hortensia in prachtige herfstkleuren.

het rode vlijtige liesje in pot, niet kapot te krijgen is.

In de verte schemeren rode vlekken in de frambozenstruiken. Begin november, en ik kan nog steeds oogsten! Dan valt mijn oog op míjn stenen Meisje. Ze leest niet, ze schrijft. Alles is precies zoals het moet zijn.

 

Het is een prachtige zondagmiddag. Een herfstige zon, alles knisperend, maar niet te koud. Met de bollenpook in de hand drijf ik kleine gaatjes in het smalle grasveld langs de keuken. En, iets later, vooraan in een van de borders. Daar heb ik eerder met veel gespit de alles overwoekerende dovenetel weggehaald. Een grote graspol van Jongere Zus geplant en andere planten verplaatst.

Heerlijk, heerlijk, zo’n middagje in mijn tuin. In de verte, op het weiland, loopt een groepje donkere schapen langzaam mijn kant op. Ze nemen het dit najaar over van de paarden. Ook gezellig.

Terwijl ik zo bezig ben, denk ik aan Frida Kahlo. Of liever, wat ik zag in het Drents Museum, op de tentoonstelling Viva la Frida. Jammer, dat ze zo’n hype is geworden. Ik was dertig jaar geleden al onder de indruk, maar toen had gelukkig niemand het erover. Jammer ook, dat er zo weinig van haar zelfportretten te zien waren. Daar had ik me erg op verheugd, maar deze collectie heeft er maar een paar. Verder niets dan lof, het was een indrukwekkende verzameling foto’s, schilderijen en verder alles wat Frida’s leven tot haar leven maakte.

Het was een ontroerend moment, toen ik voor het eerst oog in oog stond met een van haar schilderijen. Ooit ging ik met Jongere Zus naar Parijs naar Centre du Pompidou, want die hadden een van haar zelfportretten. Hing het in depot! Uitgesteld geluk.

Misschien was ze wel een soort eerste popidool, met image en al. Want dat ze dat had, en ook bewust heeft uitgedacht, laat de tentoonstelling goed zien. De traditionele kleding, de bijpassende sieraden, de manier waarop ze haar wenkbrauwen weergaf en het zichtbare snorretje, haar make-up.  Frida maakte van haar leven een Gesammtkunstwerk. Ze gaf zichtbaar betekenis aan alles wat ze in het leven de moeite waard vond.

En laat dat Mexicaanse Damesmeisje nou ook nog borduren! Hoewel, vooral de initialen van haar man Diego en zichzelf op kussenslopen. Dat zie ik de Damesmeisjes nou never nooit niet doen.

 

 

Na een paar hele drukke weken, de verhuizing van ‘t andere Damesmeisje naar hier, onze tentoonstelling in Woerden en de laatste loodjes van de Terp is deze week rustig, met weinig afspraken en lekker weer. In mijn atelier ruimt ‘t lekker op, eindelijk weer aandacht voor allerlei onaffe projecten. Dus de laatste hand gelegd aan de serie Verre Vriendinnen, begonnen aan een portretje van De Geliefde Schrijfster.

Ondertussen, iets verderop aan de dijk, een demonstratie. Nee, weer geen grote opkomst, het lijkt wel alsof het niemand interesseert hier, hoe kan dat met de Waddenzee zo dichtbij?

Even later luister ik naar Samira,  een Afghaanse activiste, over haar vlucht naar Nederland. Ze leert de taal via You Tube, wil aan de slag in onze maatschappij, maar vraagt zich af hoe lang dit gaat duren, ze heeft nog geen idee wat er nog allemaal aan tegenslag gaat komen.

Terwijl ik tevreden op de bank -en een gasbel- zit, denk ik aan de woningnood, de ellenlange wachtlijsten, al die dieren in het nauw in de zee, de vriendinnen die ik de afgelopen jaren ben kwijtgeraakt, de nood van allerlei mensen dichtbij.

Van binnen begint het zachtjes te knagen. Kan dat wel in deze tijd, tevreden zijn? Is dat een goede waarde of  is het waar wat de Vlaamse schrijver Paul Koeck beweert dat tevredenheid wijst op geestelijke ouderdom, het begin van berusting?

Wie is van hout?

Elke ochtend is als het openmaken van een cadeautje. Ik haal het bovenste deel van de keukendeur van de grendels en open de buitenwereld. Er kan een zweem mist hangen boven het weiland, of pril zonnelicht tevoorschijn piepen boven de boerderij tegenover ons, of een paardenhoofd nieuwsgierig mijn kant opkijken. Altijd is het een verrassing.

Vandaag is het land in rust na een hevige nachtelijke storm. Ik kijk rond over mijn domein en zie tot mijn schrik dat een zilverabeel het lootje heeft gelegd. Gelukkig was ie al eerder gehalveerd vanwege zijn slechte conditie, maar dat heeft dus niet geholpen. De aangevreten stam ligt over ons hek en die van de paardenbuurman, zijn takkengestel draagt de last, een geluk bij een ongeluk. Het dorp komt in beweging. Een boer van de overkant inspecteert de boel en besluit zijn kraan in te zetten. Niet veel later staat er een enorme aanhanger voor de deur en verschijnt de kraan in de achtertuin. Een ketting om de stam en daar ligt ie, op ons grasveld. Een kettingzaag erbij en even later liggen er alleen nog grote brokken hout. Ondertussen is een andere buurman met zijn vier kinderen komen kijken wat er gaande is. Vier vragende kindergezichtjes, krijg je hier niet altijd een ijsje?

Het is al hout wat de klok slaat. Hier in Blije moet blad geruimd, de dikke takken zijn voor de takkenwallen rondom de borders. De grote en kleine knipscharen doen hun werk, de groene containers raken voller en voller. De restanten stam liggen opgestapeld voor een liefhebber. Verderop, bij het huisje aan de dijk, moeten vloeren gelegd. Het is een treintje, zegt het andere Damesmeisje liefdevol: plank opmeten, aftekenen, zagen, door de tuin, door het dakraampje, al timmerend in elkaar schuiven, boren, schroeven. Aan het einde van de dag zijn twee kamers klaar, en een paar dagen later volgt het zoldertje.

Op het einde van de laatste klusdag zitten de Gewone Jongen en ik uitgeteld op de bank. Op het nieuws het bericht dat de drummer van de Rolling Stones is overleden. Nu worden we echt oud, app ik naar het andere Damesmeisje, en denk aan houten drumsticks. Niemand die ze zo elegant kon hanteren als Charlie Watts.