De zon daalt in een wolkenloze hemel. Het was een prachtige dag.
De Damesmeisjes dwaalden door Sneek en kochten allebei een exemplaar van Christien Brinkgreve’s ‘Beladen huis’. Ik omdat ik mijn exemplaar, waar ik niet zonder kan, vergeten ben in de hoofdstad (en ik het boek toch ga uitdelen…). Het andere Damesmeisje omdat dit boek gelezen moet worden. Met urgentie.
Brinkgreve. De eerste hoogleraar vrouwenstudies. Ik volgde ooit college bij haar, buiten mijn eigen studie om. En las haar boeken. De verschillen in socialisatie van jongens en meisjes. Jongetjes krijgen langer de borst, meisjes worden verantwoordelijk gesteld voor van alles, herinner ik me. Ik bedoel maar. Het begint al jong.
Brinkgreve. Ze was betrokken bij de oprichting van De Maan. Het centrum waar vrouwenhulpverlening ‘uitgevonden’ werd. Ik kwam er vaak en luisterde met open mond. Een generatie jonger, beginnend in het vak. Het werd mijn vorming.
Nu blikt ze terug. Op haar leven met wat we noemen een ‘moeilijke man’. Een traditionele, getraumatiseerde man. Haar leven als vakvrouw in combinatie met een gezin met kinderen. In de jaren dat de voorzieningen hiervoor nog uitgevonden werden, in de jaren dat mannen en vrouwen een grote verandering moesten doormaken om dat gezamenlijke bestaan te verwezenlijken. Samen aan het werk, jezelf ontplooien én samen zorgen voor een gezin, een huishouden draaiend houden.
De jaren van ‘ Dolle Mina’, de strijd om anti-conceptie. Nog net iets te jong, keek ik toe. Nu, older and wiser, maken we mee dat er opnieuw gestreden moet worden voor het beslisrecht van de vrouw over wat er in haar lichaam gebeurt, de beschikbaarheid van medicijnen voor seksueel overdraagbare ziektes, vrouwenrechten in het algemeen en rechten voor iedereen die zich ‘anders’ voelt.
Beangstigende tijden voor ‘anders-zijnden’ ook al betreft dat veel meer dan 50% van de bevolking.

Vandaag is het vrouwendag. Meer dan ooit leven en werken de Damesmeisjes voort in grote solidariteit met alle anders-zijnden. Allen die anders zijn dan de witte hetero mannen norm.

Morgen is het 22 november. Een datum die in mijn brein gegriefd staat. Op deze datum werd 61 jaar geleden, in 1963, John F.Kennedy vermoord. Ik was 9 jaar oud en diep geschokt. Het leven zou nooit meer hetzelfde zijn. Een ruw ingepland besef van wreedheid en diep gevoeld verdriet deed zijn intrede.
Morgen zal deze datum in een heel ander licht staan. Het licht van feest, van viering.
Het andere Damesmeisje doet officieel haar intrede in het domein van ‘De schijvers’. Een lang gekoesterde droom wordt werkelijkheid. Ik ben trots & blij en kijk met ontzag naar deze prestatie.

Maar nu gaan we wel erg snel. Even terug naar het ‘nu’, van donderdag 21 november.

We zullen elkaar ontmoeten in de geliefde kringloopwinkel, De Oprommer. Alle gsten van ‘de dijk’ weten ervan. Menig huishouden heeft er iets aan ‘over’ gehouden.
Het is koud en guur als ik de dijk afrijd. Natte sneeuwvlokken verstoppen de ruitenwissers. Ik moet stoppen om het raam sneeuw vrij te krijgen. Een snijdende noord westerstorm loeit. Een niet op tijd gezien appje van het Andere Damesmeisje kondigt aan: ik ga zo terug naar huis. Het is te erg’.
De Oprommer’ is ijskoud en stil. De beroemde Oprommer-Tineke is sacherijnig. “Het is gewoon zo een dag dat je niks wil. Hebben jullie dat nooit?” vraagt ze de Damesmeisjes. Beide lokale cafees zijn dicht. We kibbelen. Waar gaan we nu heen. Naar jouw huis of het mijne? De twintig kilometers die onze huizen scheiden zijn nu onoverbrugbaar ver.
Sacherijnig (ja, Tineke wij hebben daar ook wel eens last van) belanden we in een niet nader te benoemen stadje, en in een niet nader te benoemen snackbar annex ‘cafe’. Buiten klaart het op en van binnen ook.
We zijn de enige gasten, het personeel maakt het zich bij gebrek aan publiek plaatsvervangend gezellig. Niets van wat we bestellen blijkt op de kaart te staan. De rode wijn die we uiteindelijk geserveerd krijgen (in advocaatglaasjes) heeft zijn beste jaren gehad. Uiteindelijk wordt er toch een groentekroket gevonden. De Damesmeisjes zijn allang blij.
En dan…dan breekt het moment aan. Verpakt in een zwarte shawl ligt ‘het B’ op tafel.
‘Het B’ heeft gegeven, het heeft ook veel gekost. Maar nu ligt het er dan toch maar.
Ik blader het prachtige boek door en als ik dan toch op de bewuste pagina kom (eigenlijk wilde ik dit moment nog even uitstellen, als de persoonlijke kers op de taart), slaat mijn hart een keer over.
Voor me ligt, haast pagina groot, het portret van mijn jonge moeder, ‘De Indische Prinses”. Haar verhaal, het verhaal van mijn broer & mij en het grotere verhaal van alle mensen in dergelijke omstandigheden. Door het andere Damesmeisje verwoordt. Zoals zij nog veel meer ‘ongehoorde’ verhalen een stem geeft in dit boek.

Waarachtige verhalen.

De Indische prinses en ik kijken bewonderend toe.

“Hendrik de Achtste vermoordde al zijn vrouwen, tot eentje hem slimmer af was…die werd koningin, eindelijk gerechtigheid! Gisteren was er een vrachtwagenchauffeur op de buis wiens dochter is vermoord door haar vriend.. En op de radio hoorde ik dat vrouwen vermoord worden door hun geliefden als ze niet winnen in de sport….De burgermeester van Rijswijk heeft er een persoonlijk thema van gemaakt, kopt de NRC van zaterdag… heb je dat al gelezen..?”.

Deze en andere flarden van gesprekken dwarrelen door mijn hoofd terwijl ik hoop te rusten na een drukke periode van exposeren en performen bij kunstRUIM in Amsterdam, samen met de andere ‘Zeven zielen’. In mijn armen houd ik mijn, gelukkig nu slapende, man wiens hartslag een alarmerende onregelmatigheid vertoont.

De angst voor verlies, lichamelijk en mentaal verval kennen we allemaal. Angst voor de dood is niemand vreemd en vroeger of later moeten we er allemaal aan geloven.
Maar de vrouwen wier namen het andere Damesmeisje en ik op een in de kringloop gekochte bruidsjurk borduren zijn een ontijdige en onnatuurlijke dood gestorven, dikwijls na jaren van angst en dreiging.
Vermoord door hun geliefde, hun echtgenoot en partner. Femicide is de officiele term. Ter onderscheiding van eerwraak of moord na verkrachting door een onbekende.
We hebben er al eerder over geschreven.

Een kleine 17 uur zit ik te borduren aan hun namen, alsmaar opnieuw, terwijl buiten brandweerauto’s ambulances en politieauto’s, ‘as usual’ op deze plek, langs scheuren. En het publiek in de rij zit op het bankje tegenover me om een gesprek over het onderwerp te kunnen voeren. Ik lijk wel een akelige koningin die audiëntie verleend.
Aanvankelijk aangetrokken door de mooie kleuren en de witte jurk, schrikken mensen als ze zich realiseren waarnaar ze kijken. Anderen lijken niets op te merken. Alsof het heel gewoon is dat er iemand op een expo eindeloos zit te naaien aan een witte jurk.
Het parallelproces met de werkelijkheid, met de wereld buiten, frappeert me. De naarheid, de dreiging blijven onzichtbaar, tot je echt kijkt. Of je kijkt helemaal niet, je wilt het niet zien.
Dit zijn precies de patronen die de vrouwen, die wel op tijd weg konden komen, vertellen. Dat is zó pijnlijk, het niet gezien worden, niet geloofd worden.
Totdat de feiten onomkeerbaar zijn. Hoe vaak moet deze cyclus zich herhalen voor we onze ogen openen en écht iets gaan doen?

Ik denk dat ik maar eens ga bellen met de burgermeester van Rijswijk.

Na een prachtige fietstocht langs de kusten van ‘ons’ schiereiland La Manche zijn we teruggekeerd in ons knusse huisje. De dicht begroeide tuin verborg het huis als het Doornroosje kasteel en het wachten was op een prins..Voor de gelegenheid toch maar met de hulp van de prinses ging het stel aan de slag.
Er viel me iets op dat lag te wachten om bewust te worden.
Op een fietstocht met heuvels en dus hellingen waarvan het heerlijk en spannend is naar beneden te racen, met zekere controle uiteraard, op zo’n afdaling kom je onvermijdelijk in botsing met insecten. In je helm, tegen je bril. Het zoomde en knalde van je-welste. Tenminste, zo was het voorheen.
Dit jaar bleef de weg ‘ vrij’. Ook ‘s morgens vroeg ontbrak de gebruikelijke wesp of andere vliegende gast. Maar nu: stilte.
Ook bij het koken bleef het insect-vrij.
Pas toen er een steen verplaatst moest worden in de Doornroosje tuin ontdekten we een mierennest. Paniek onder de diertjes die zo ongeveer alleen overgebleven zijn in onze anders zo zoemende tuin. Ook het luchtruim blijft leeg, qua vogels.Wat hebben we gemist? Welke ramp heeft zich stilletjes voltrokken toen we even waren fietsen?
We gingen uitrusten op het strand. Naast wat watervlooien is daar meestal toch niks aan insect te vinden. Inderdaad.
Maar we hoorden wel iets anders. Dat geeft hoop. Een golf van energie trok door de duinen en over het strand. Het geluid van vrolijk drummende vrouwen, uit alle hoeken van de streek samengekomen om uit hun dak te gaan.
Dat wil ik je niet onthouden, lief Damesmeisje! En alle mensen die ons volgen ook niet!
Liefs vanaf het zuidelijk wad en tot snel!

Femicide
In Nederland worden jaarlijks zo’n 25 a 40 vrouwen vermoord. Niet door ‘enge mannen in de bosjes’ (dat is statistisch gezien een andere ‘categorie) maar door hun eigen man of vriend. En deze moorden gebeuren niet in een vlaag van ‘passie’ (zeg: jaloezie) maar na een proces van manipulatie en dwang. Moord is in deze opbouw slechts de laatste stap en vindt met name plaats op het moment dat de vrouw er psychologisch en praktisch klaar voor is om uit de relatie te stappen.
NRC journalisten Kim Bos, Bram Endedijk en Nina Stefanovski publiceerden in oktober jl de resultaten van onderzoek naar deze groep vrouwen die doorgaans naamloos tussen de andere categorieën belandt. In Nederland wordt dit type proces inclusief moord niet apart bijgehouden. In tegenstelling bijvoorbeeld tot in de UK.
In haar boek ‘Control. Dangerous relationships and how they end in murder’ licht ex-politieagente en hoogleraar Jane Monckton Smith toe welke bevindingen zij deed na bestudering van die cijfers. Anno 2024 is er in de Uk een website waarop alle namen van de vermoorde vrouwen genoteerd worden en daarmee ’herdacht’.
De Damesmeisjes doken hun caravan/denktank in om een eigen manier van gedenken vorm te geven.
Het werd deze bruidsjurk, waarop de namen van de in 2023 in Nederland vermoorde vrouwen geborduurd worden. De namen zullen net zo lang herhaald worden tot de jurk bloedrood gekleurd is.
Deze bruidsjurk, de borduurperformance in combinatie met werk van Kyra Cramer over hetzelfde onderwerp was afgelopen weekend te zien op de grote ledententoonstelling van kunstenaarsvereniging De Onafhankelijken in de Bagagehal te Amsterdam.

Het bloed van deze vrouwen is ons bloed, verwant bloed.

Boerenfatsoen
Rood met groen, da’s boerenfatsoen, luidde de gevleugelde uitdrukking van mijn lievelingsdocent op de academie.
Maar waar is dat fatsoen gebleven? Hier, in het Hoge Noorden zie ik het niet. En uit Den Haag hoor ik het niet. Ik zie slechts grote velden met monocultuur erop en geen enkele insect erin.
Het is ruim zestig jaar geleden dat Rachel Carson’s Silent Spring uitkwam. Over de gevaren van pesticiden. En toen was de destructie al decennia aan de gang.
Anno 2023 lees ik de boeken van Robin Wall Kimmerer, hoogleraar ecologie en ‘Indiginous’ bewoner van de Adirondacks, een streek in Up State New York.
Ik fietste er in 2019 met de Geliefde doorheen, op weg naar Chicago.
Ergens in de 19e eeuw werd dit gebied uitgeroepen tot het waterreservoir van de stad NYC. Terwijl naburige streken allemaal vergiftigd zijn door de industriële revolutie wordt er hier nog steeds streng op verontreiniging toegezien.
De Adirondacks zijn bewaard gebleven in hun pure vorm en ook de ‘Indiginous’ wijze van landbouw uitoefenen en omgaan met de natuur in het algemeen.
Met rode oortjes lees ik ‘Braiding sweetgrass’.
Hoe voor de hand liggend is het eigenlijk, als je er even over na denkt, om planten die elkaar kunnen helpen, naast elkaar te laten groeien. Voor steun en hoogte, voor schaduw, voor voeding. Het principe van de Drie Zusters: mais, boon en de pompoen met haar grote bladeren in een hoekje bij elkaar.
Planten, de oudste levende organismen op aarde. Ze hebben zich leren handhaven. Het begon ooit in de oceaan, met algen.
“Zonder blauw geen groen”, citeerde onze gids tijdens een excursie op de ‘Dag van het Wad’, afgelopen zaterdag. Uit de algen kwamen de mossen voort. Deskundigen op het gebied van watermanagement.
Waarom gaan we niet bij hen te rade, in deze gekke tijden van aanhoudende droogte?
Planten groeien daar waar een probleem valt op te lossen, lees ik.
In de tuinen, of liever gezegd de ‘hoven’ van de Damesmeisjes is plotseling wilde Hypericum verschenen. Een prachtige plant, met bloei in diverse stadia, allemaal even mooi.
Waarom? Om ons te verlossen van onze bio-diversiteit depressie?
Om ons te helpen de overgang te maken tussen klein en groter verband, tussen materiële en fijn-stoffiger stadia in de ontwikkeling van onze planeet, antwoordt de Wijze Vrouw, inspiratiebron voor deze zoektocht. Intussen bloeit de Hypericum in vele tuinen en brengt, hoe dan ook, vreugde.
En ‘fatsoen’.

Na het vele borduren tijdens de eerste lockdown, het heen en weer sturen van het zwarte jurkje als drager van onze boodschappen, het tot papier maken van krantenartikelen over Corona, het borduren van 1.253 bedreigde en uitgestorven insecten en planten soorten op een wiegje (waar horen alle prille levensvormen anders thuis?), het op een strijkplank-overtrek omzetten van twee adembenemende lezingen over de bedreigde wereld door tienermeisjes. En tenslotte de zoektocht naar verborgen vrouwenarbeid en hiervan een soort ‘ere loper ‘ maken. 
Na dit alles zijn De Damesmeisjes een beetje moe. 

Maar niet te moe om nieuwe plannen uit te broeden. En ons te laten inspireren door de overgebleven maar bedreigde kleine beestjes en plantjes. 
Komop: leesbril op en studeren, tuinbroek aan en met handen en voeten in de klei. Aan de slag!
De Damesmeisjes gaan ‘hof houden’. 
Doe je mee?

Mijn enige wens is..
Dat de laatste steekjes gezet worden en jullie allemaal komen kijken!

Damesmeisjes(k)leed en andere verrassingen
De Damesmeisjes denken dat iedere mens de ruimte verdient om gehoor te kunnen geven aan de innerlijke stem. Ieders authentieke aard moet zich kunnen manifesteren. Maar al te vaak worden talenten in de kiem gesmoord, beknot of genegeerd, vanwege sexe, kleur, religie. En dat geldt ook voor de dieren, ook zij hebben rechten. Net als de natuur en de hele wereld om ons heen. Onze kunstwerken
willen het ongeziene zichtbaar maken, gaan over solidariteit en je eigen pad kiezen en over liefde en zorg voor het kwetsbare leven om ons heen.

De Damesmeisjes exposeren van 13 tot en met 21 mei in Loods 6 KNSM-laan 143 te Amsterdam op de groepstentoonstelling ‘Kracht’ van kunstenaarsvereniging ‘De Onafhankelijken’.
Dagelijks van 12 tot 17u.
Twee euro entree.

Dans naar de hemel
Kleine dingen van grote klasse, in een klein dorp gelegen in een groots landschap.
St. Jacobiparochie, ‘mijn dorp’ ligt aan het begin van de meest Noord-westelijke pelgrimsroute naar Santiago de Compostella.
Ooit fietste ik die route vanuit Normandie, en eindigde voor de Spaanse kerk.
Nu staan we in een stormachtige nacht voor het beginpunt: de grote kerk van St.Jacobi.
Samen met onbekende dorpelingen kijken we hoe twee jonge vrouwen vanaf de toren naar beneden dansen. Alsof de zwaartekracht opgeheven is. Een liefdevolle en hoopvolle dans rond het onmogelijke. De kracht naar beneden wordt even tegengehouden, er wordt mee gespeeld, geflirt haast.
Een hoopvol teken in een winterse nacht aan het begin van de nieuwe tijd.

Ruimte om te zijn
Het ene Damesmeisje is in Amsterdam, in de prachtige ruimte van de KunstKapel, om ‘de wereld’ te laten zien wat ze in haar atelier heeft gemaakt.
Het andere Damesmeisje zit in haar atelier, op ruim 100 kilometer noord-oostelijker gelegen, en schrijft.
Ruimte om te doen wat je het liefste doet, om te doen wat je hart je opdraagt om te doen.
Dit tweeluik, ‘de toeschouwer’ gaat daarover. Ruimtes, zowel de fysieke ruimte binnen als de ruimte, het landschap buiten. En hoe die elkaar beïnvloeden, en hoe ruimtes met elkaar in verbinding staan als de zielen in verbinding zijn.

Grote uitnodiging voor kleine zaken
Dit weekend gingen veel mensen letterlijk ‘de straat’ op om aandacht te vragen voor de klimaatkwestie. Een ongehoord aantal van hen werd opgepakt. Ze hadden het ervoor over. Jonge mensen, ouders met jonge kinderen en ook onze generatiegenoten.
In diverse kranten hield de ex dichter des vaderlands Lieke Marsman een pleidooi voor meer bijdrage van kunstenaars aan het politieke debat.
Niet alleen met rationele woorden maar met kunstuitingen van de ‘ziel’. Literatuur, poëzie en beeldende kunst.
De Damesmeisjes doen hun best. Samen en met andere geestverwanten.

Goede voornemens
Terwijl onze leefwereld net de warmste feestdagen ooit gemeten achter de rug heeft, leest het ene Damesmeisje ‘Het Klimaatboek’, een initiatief van Greta Thunberg en krijgt nachtmerries.
Deze schrikbeelden trekken voorbij en er ontstaat iets geheel anders…
Dat moet het ‘Andere Damesmeisje’ weten.. en wel nu meteen!

Muizenissen met Kerst
Terwijl een groot deel van de wereld zich opmaakt voor Kerstmis, scharrel ik in mijn Normandische waddenhuisje rond. En verheug me op Kerstavond, de komst van onze kinderen, morgen. De knusheid en geborgenheid.
Wij behoren tot het kleine deel der mensheid dat extra lekkere boodschappen kan halen. In de peperdure Super U!
We lopen in vrijheid over het strand, kunnen lezen wat we willen en zeggen wat we denken. Onze dochters hebben in vrijheid voor hun studies kunnen kiezen.
Ik moet denken aan de verdere inperkingen van vrouwen in het Midden Oosten. Aan de verschrikkingen als prijs voor vrijheid in de Oekraïne. Aan de onleefbare gebieden in Afrika waar niets meer groeit, waar Artsen zonder grenzen onze kerstpakketten heen stuurt met het aller noodzakelijkste dat een mens nodig heeft.
Al scharrelend kom ik onze kleine mede huisbewoners tegen. Die ook maar gewoon willen leven en hun kinderen grootbrengen…

Terwijl in Montreal, onder een slecht gesternte de conferentie: “the United Nations Convention on Biological Diversity’ plaats vindt..

De schone voorruit

Stil landschap

Goedemorgen lief Damesmeisje

Schoonmaak

Avonturentocht in t klein

Volle Maan aan de Salines

Silent spring
Nog even wat schoonmaken, denk ik, voordat ik mijn blog ga schrijven en ik schrob de douchebak met anti schimmelspul. Ik was mijn handen met anti bacteriële zeep nadat ik de hond op vlooien heb gecheckt. Toch maar een kuurtje doen? Weg met die kriebelplaag. En zal ik alvast de anti-vliegen-plak-strook ophangen?
Onschuldige huishoudelijke taakjes.
Is dat zo?

De Franse buren hebben sinds kort vogeltjes. Het kooitje staat s avonds naast de televisie en nu naast de gedekte tafel in de tuin waar wij Le Repas genieten. Zenuwachtig hippen de mandarijntjes heen en weer. De buurman wijst op de handgemaakte vogelhuisjes, verderop in de tuin. Leeg. Op een enkele merel na die er voedsel komt halen. Waar zijn de honderden mussen gebleven die sliepen onder het buurdak?
Eerst denk ik nog: die mussen zijn verhuisd naar onze ‘vigne’ waar het doorgaans ’s avonds een geritsel van jewelste is. En de roodborstjes? Die hipten toch altijd door onze tuin?
Geen merelnest dit jaar, in onze blauwe regen. Dat geeft te denken. En de mussen mis ik eigenlijk ook. Nog geen roodborstje gezien.
De lieve buurman heeft zich goed geïnformeerd. Hij kijkt natuurbescherming programma’s, als de vogeltjes naast hem hun kopjes allang onder de veren hebben gestoken. Landbouwgif is de oorzaak, vertelt hij. Ook hier. En de afname van de vogelstand is te merken.
Toevalligerwijze lees ik het boek der boeken over de vernietiging van het leven om ons heen:’Silent Spring‘ door de Amerikaanse hoogleraar marine biologie Rachel Carson.
Dit boek kwam uit toen ik 8 jaar oud was.
Afgebrand in de pers, met de dood bedreigd door boze burgers, dat alles was de prijs voor het schrijven van dit boek. Een geschiedenis van de chemische oorlog tegen alles wat leeft en niet op de juiste plek staat, leeft of reageert.

Was het maar geschiedenis, een schaamtevol relaas over hoe dom de mensheid was, toen. Maar het is niet alleen ’toen’ en ‘daar’. Natuurlijk zijn er sindsdien striktere regels over het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen, kunnen we niet zo maar ‘roundup’ in onze tuinen sproeien. Iets wat ik (schaam, schaam) jaren geleden geprobeerd heb met de weerbarstige bramenstruik in de Normandisch tuin. Heeft het gewerkt? Nee. Heeft het schade toegebracht? Ja.
De essentiële componenten van het gif dat begin 20ste eeuw ontdekt werd, wordt nog steeds gebruikt, al is het het selectiever.
Katten zijn bijzonder gevoelig voor het gif drieldrin. Dit bestanddeel zit nog steeds in sommige schoonmaakmiddelen. Ik herinner me onze poes Siepje die overleed nadat ze in aanraking was gekomen met sop waarmee de basisschool naast ons gereinigd werd. Arme Siep. Schone pootjes willen, vachtje schoonlikken en dood neervallen.

Voor mensen is de relatie tussen landbouwgif en de ziekte van Parkinson recentelijk vastgesteld. Met name in de noordelijke kustprovincies is de prevalentie van de ziekte het hoogst. Ik denk aan de wolken gif waarmee de Friese boeren aardappelplanten dood spuiten om grotere aardappels te oogsten.
Doodsoorzaak nummer 1 bij honden is kanker. Zij snuffelen onbekommerd aan bespoten bermbegroeiing. Sommige gewassen worden zelfs aantrekkelijker voor vogels en zoogdieren nadat ze bespoten zijn.

Ik lees voort.
Zelfs tijdens het concert in het sympathieke Normandische eettentje lees ik met toenemende verontwaardiging en schaamte voort.
Waar zit ons verstand? We spuiten voort, we bestrijden verder. Vlooien, muggen, vliegen…
Zo succesvol. De wereld gaat kapot aan ons succes.

“It is all in your head”