Ik was begin 60 toen ik voor het eerst hoorde over de Essays van Michael de Montaigne. Ik kocht het boek en was meteen verslingerd. Wat geweldig dat je op latere leeftijd nog steeds zulke ontdekkingen kan doen, dacht ik toen.

Nu ben ik 67 en het is weer raak. In de kringloop stuitte ik op de biografie over Dietrich Bonhoeffer, een bekende theoloog. De tekst op de achterflap wekte mijn interesse. Ik heb het inmiddels uit. Bijna 1000 bladzijdes over de kerk, over theologische discussies, over hoe Hitler de kerken kleur laat bekennen, over hoe Bonhoeffer hierin zijn hele eigen weg zoekt. De theologische discussies zijn niet na te vertellen en meer dan de helft begrijp ik niet. Toch las ik door, met het gevoel dat er nog iets moest komen, iets voelbaars onder de oppervlakte. Pas in de laatste hoofdstukken is het er. een klip en klare uitleg hoe Bonhoeffer loskomt van religie, het afwijst als iets van instituties, iets dors. Hij kiest voor een heel ander pad, een levend geloof, waarin ieder mens voortdurend rekenschap moet afleggen en verantwoordelijkheid moet nemen. Zei krishnamurti dit ook niet al? Bijzonder…

Bonhoeffer leeft wat hij schrijft. Hij neemt deel aan de samenzwering tegen Hilter, wordt gepakt en vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog geëxecuteerd.